VARİS VE GENETİK FAKTÖRLER
Varis gelişiminde kabul görmüş çok sayıda risk faktörleri bulunmaktadır. Bunlar, yaşlı kişiler, bayanlar, ayakta durmayı gerektiren meslek grupları, obezite, gebelik vb. Bu risk faktörlerinin dışında genetik faktörler de büyük önem arzetmektedir. Çok sayıda çalışmada genetik faktörlerin varies gelişiminde büyük öneme sahip olduğu gösterilmiştir. Bu çalışmalarda, venöz yetmezlikler ve varisler değerlendirilmiştir.
Ancak, varisli hastalar ile benzer yaşam koşullarına sahip diğer bireylerde varis görülmemesi genetik faktörlerin etkin olduğunu gündeme getirmiştir.
Varis gelişiminde etkili olan çok sayıda genetik faktörler bulunmaktadır. Bunların başında obezite gelmektedir. Yapılan çalışmalarda obezitenin %80’e yakın genetik bağlantılarının olduğu gösterilmiştir. Bu kimselerde karın içi basınç yüksekliğine bağlı olarak bacakta venöz basınç artışı ve buna bağlı varis gelişimine eğilim artar. Obez hastalarda yağ dokusundan varis gelişimine yol açan pek çok biyokimyasal ajan (plazminojen activator inhibitor, interlökin -6, adezyon molekülü p-selektin) artışı da görülür.
Diğer genetik faktörler, ven duvarı ve kapakçıklardaki kollejen ve elastin içeriğine etkili olmaktadır. Ayrıca kronik venöz yetmezlikli olgularda normal bireylere göre (%5/39)kan homosistein düzeyide yüksek bulunmuştur.
Uzun yıllar yapılan takiplerinde varisli hastaların yaklaşık %70-80’ninde aile hikayesinin olduğu görülmüştür.
Hem anne hem de babasında varis bulunan kişilerde varis gelişme oranı %90 olarak saptanmıştır. Anne veya babasından birisinde varis bulunduğu taktirde, kız çocuklarda %62, erkek çocuklarda ise %25 oranında varis gelişmektedir.
Anne veye babadan birisinde varis görülmesi çocuğa geçişte farklılık göstermemektedir. Ancak etkilenen erkeklerin babalarında daha sık tutulum olduğu gözlemlenmiştir.
Genetik faktörlerin etkili olduğunu gösteren diğer bir çalışmada, tek yumurta ikizlerinde görülme oranı %75 iken,çift yumurta ikizlerinde ise bu oran %52 olarak görülmüştür. Bu bulgularda varislerin gelişiminde genetik bağlantıların da olduğunu düşündürmektedir.
Varisleri bulunan 20 yaş altındaki 250 kişide yapılan araştırmada, kız kardeşlerinin %35’inde, erkek kardeşlerinin %15’inde, annelerinin %57’sinde, babalarının %26’sında varis saptanmıştır. Yapılan bir çalışmada ise kan grubu ile varis gelişimi arasında ilişki satanmıştır. Özellikle kan grubu A olan kimselerde varies gelişimine eğilimin yüksek olduğu gösterilmiştir.
Araştırmalarda bazı ırklarda da genetik olarak varis’in daha az görüldüğü saptanmıştır. Özellikle Afrika ırkında Avrupalılara göre daha az varis geliştiği gösterilmiştir.
Bu sonuçlar, varislerin gelişiminde sosyal ve çevresel faktörlerden ziyade genetik yatkınlığında önemli olduğu sonucunu doğurmaktadır.
