🔎

Toplar Damar Tıkanıklıkları

Toplardamar tıkanıklığı pek çok nedene bağlı olarak gelişebilir ve en önemli ve ölümcül komplikasyonu pulmoner embolidir. Toplardamar tıkanıklıkları yüzeyel ve derin toplardamar olmak üzere ikiye ayrılırlar.

Yüzeyel toplardamar tıkanıklıkları (Tromboflebit)

Yüzeyel toplardamar tıkanıklığı kendiliğinden, cerrahi veya damardan ilaç tedavilerine bağlı gelişebilir. Gelişme nedeni ve risk faktörleri derin toplardamar tıkanıklığı ile benzerlik göstermektedir. Olguların %10’nunda akciğere emboli (pıhtı atılması) gelişmekte, bunların %20’si ciddi seyretmektedir.

Tedavi

• Olguların önemli kısmında bakteriyel infeksiyon izlenmediği için antibiyotik gerekmeyebilir.
• Antiinflamatuvar tedavi 5-7 gün (ibuprofen)
• Derin ven trombozu gelişebilecek hastalara kan sulandırıcı (antikoagülan tedavi) uygulanır
• Varislerde gelişen pıhtılaşmalarda cerrahi tedavi uygulanabilir

Derin toplardamar trombozları (Tıkanması) (DVT)

• DVT % 90’ı alt ekstremitede olup, en sık uyluk ve dizaltı bölümünde gelişir.
• Klinik olarak % 60’ı sessiz seyreder
• Sol bacakta daha sık gelişmektedir.
• Akciğere pıhtı atılan olguların % 70’inde derin toplardamarda pıhtı saptanır.
• Derin toplardamar tıkanıklığı olan hastaların % 50’den fazlasında akciğerde pıhtı saptanır

Toplardamar tıkanıklıklarının nedeni

• 1. Kan akımında yavaşlama
• 2. Pıhtılaşmada artış
• 3. Damar duvarında zedelenme

1. Toplardamar kan akımında yavaşlama nedenleri

• Hareketsizlik
• Dört günden daha uzun süreli yatak istirahatı
• Uzun süreli seyahatler
• Omirilik yaralanmasına veya inmeye bağlı felç
• Uzun süreli motosiklet kullanımı
• Bacakta kırık nedeniyle alçıya alınması
• Önceki damar tıkanıklığı

2. Pıhtılaşmaya eğilimde artış

• Kötü huylu tümörler
• İnflamasyon bozuklukları
• Böbrek yetmezliği
• Sepsis
• Estrojen artışı
• Gebelik
• Doğum sonrası < 3 ay
• Düşük yapma, küretaj
• Doğum kontrol ilacı, estrogen kullanımı
• Genetik bozukluklar

Pıhtılaşmaya eğilimi artıran Genetik bozukluklar

• Protein C ve S eksikliği
• Faktör V Leiden bulunması
• AntitrombinIII eksikliği
• Yüksek homosistein
• Antifosfolipit antikorlar
• Fibrinojen ve plazminojen bozuklukları gibi pek çok genetik bozukluklar da pıhtılaşmaya eğilimi artırırlar.
• Örneğin vücudumuzda doğal pıhtılaşma faktörlerinden Faktör V genetik olarak yapısı bozuk olan genler anne ve babadan geçerek Faktör V Leiden şekline dönerse normal kimselere göre 80 misli pıhtılaşmaya eğilim artar.
  Bu kişilerde damar tıkanıklığı geliştiği taktirde ömür boyu pıhtılaşma önleyici ilaç kullanmaları gerekmektedir.

3. Damar duvarında zedelenme

• İntravenöz ilaç bağımlılığı
• Travma
• Santral beslenme
• Yatak istirahati

Diğer nedenler

• Yeni geçirilmiş cerrahi

• Yaşın 60’ın üzerinde olması
• Kalp hastalığı
• Obezite
• Bacakta ciddi atardamar hastalığı olması

Klinik bulguları

Ani ağrı ve hareket kısıtlığı başlar. Bacakta ileri ödeme bağlı nadir olarak, gangren, şok ve ölümle sonuçlanabilen tablo gelişebilir.Bacaktaki pıhtı akciğere atılmasına bağlı yan ağrısı, solunum sıkıntısı ve kanlı öksürük gelişebilir.
Geç dönemde, toplardamar içerisindeki kapakçıkların harabiyetine bağlı ödem ve ülseri gelişir.

Resim 1. Derin toplardamar tıkanıklığı

Toplardamar tıkanıklığı şühesi veya saptanan hastalara sorular;

• Daha önce sizde veya ailenizde bacakta veya akciğerde pıhtı gelişimi oldu mu?
• Yakın zamanda uzun süreli seyehat yaptınız mı?
• Üç günden daha uzun süreli yatak istirahati yaptınız mı?
• Son 2-3 ay içerisinde cerrahi veya travma geçirdiniz mi?
• Son 3 ay içerisinde gebelik mevcut mu? (Düşük, küretaj)
• Doğum kontrol hapı kullanıyormusunuz?
• Sigara kullanıyormusunuz.
• Başka herhangi bir sağlık probleminiz varmı (kanser, romatizmal, kalp yetmezliği)
• Göğüs ağrısı ve nefes darlığınız var mı?

TANI

Toplardamar tıkanıklığı düşünülen hastalarda kesin tanı Doppler ultrason yapılarak oldukça kolay olarak konulmaktadır.

TEDAVİ

• Bacağın yükseltilmesi (Kalp seviyesi üzerinde tutulur.)
• Kan sulandırıcı ve pıhtı önleyici tedavi (Antikoagulasyon) : İlk 1 hafta damardan pıhtı önleyici tedavi (heparin), takiben 3 ay tablet (oral antikoagulan) kullanılır
• 3-4 gün sonra mobilizasyon
• Pıhtı eritici tedavi (İlk üç gün içinde %45 oranında başarı sağlanır)
• Varis çorabı giydirilir.

DERİN TOPLARDAMAR TIKANIKLIKLARINDA DAMAR AÇMA YÖNTEMLERİ

Son yıllarda derin toplardamar tıkanıklıklarında damar içerisindeki pıhtıyı parçalamak için katater ile direk pıhtı içerisine pıhtı eritici ajan verilmesi veya pıhtı eritici ile birlikte pıhtının parçalanmasını kolaylaştıran cihazların kullanılmaktadır.

Katater aracılığı ile direk pıhtı eritici ajan uygulanması

Derin toplardamar tıkanıklığı ile gelen hastada pıhtı eritici kullanılmasında herhangi bir sakınca yoksa, bacaktan diz altı bölgeye derin toplardamara lokal anestezi ile ultrason eşliğinde katater yerleştirilerek buradan yaklaşık 24-48 saat boyunca veya daha uzun süreler pıhtı eritici madde uygulanır. Bu uygulama ile önemli ölçüde hastada damar tamama yakın açılabilmektedir.

EKOS: Ekosonik sistem

Düşük enerjili, yüksek frekanslı ultrasonik ses dalgaları kullanılarak pıhtı eritici ajanların pıhtıya olan geçirgenliği artırılması sağlanır. Lokal anestezi eşliğinde dizaltı bölgeden yerleştirilen katater içerisinden kılavuz tel gönderilir. Bu kılavuz tel üzerinden ultrasonik katater ilerletilerek pıhtının başlangıcına kadar ilerletilerek ultrasonik ses dalgaları ile birlikte pıhtı eritici uygulanır. Yaklaşık 24-48 saat uygulanır. Bu yöntem ile başarı oranı direk uygulamaya göre biraz daha yüksektir. Ayrıca bu yöntemde pıhtı mekanik olarak parçalanmadığı için emboli riski düşük olup kapakçıklara zarar vermez.

Anjiojet farmakomekanik sistem

Pıhtıyı parçalayarak ortamdan vakumlayan cihaz. Yüksek hızla çalışan cihazdan serum fizyolojik sıvısı pıhtı duvarına çarparak parçalanması sağlanırken, aynı zamanda aspire edilir.

Birlikte çok düşük miktarda pıhtı eritici verilerek pıhtının daha kolay çözülmesi sağlanır. Lokal anestezi altında bacak arkasından diz altı bölgeden lokal anestezi ile katater yerleştirilerek burdan gönderilen anjiojet ile yaklaşık 10-20 dakikada damar içerisindeki pıhtı temizlenir.

ANTALYA VARİS/Dr.İlhan Gölbaşı